In het project wordt nagegaan hoe een sterk en toekomstbestendig gemeentebestuur in Gelderland kan worden bevorderd. Onderzocht wordt hoe het groeiende takenpakket goed kan worden vervuld.  De nieuwe dossiers brengen maar liefst een verdubbeling van de taken van de gemeenten mee! Een adviescommissie maakt een inschatting van de vermogens van gemeenten om in regionaal verband die taken op te pakken. Ze moet aanbevelingen leveren waaraan de gemeenten en de provincie houvast hebben, een stimulans voor discussie, afwegingen en besluitvorming. Gemeenten en provincie besluiten zelf hoe ze met die aanbevelingen aan de slag gaan. Bij het project worden ook het bedrijfsleven, de zorg, het onderwijs en burgerorganisaties betrokken. Dat is naar onze mening belangrijk, omdat ook wij een toekomstbestendig en slagvaardig bestuur van essentieel belang vinden voor burgers en bedrijven. Het project is nadrukkelijk geen opmaat naar een van bovenaf op te leggen herindeling (of fusies) van gemeenten; provincie en VNG verklaren dat dergelijke initiatieven van onderop zouden moeten ontstaan.

Dit project komt zacht uitgedrukt niet te vroeg. Gemeenten hebben al lange tijd behoefte aan kaders waarbinnen zij vormen van samenwerking kunnen afwegen. De moeizame pogingen tot samenwerking illustreren dat. Op dit vlak speelt de Commissaris der koning Clemens Cornielje een stimulerende rol. Regelmatig wijst hij op de noodzaak tot samenwerking. Deze zomer nog zei hij tegen college en raad dat de fusie van Hattem, Heerde en Oldebroek naar zijn mening moet doorgaan. En hij schetste hij ook de urgentie: de Tweede Kamer dwingt de provincies toe te zien op een slagvaardige voorbereiding van gemeenten op hun toekomst. De Provincie maakt daarom vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 een ronde langs alle gemeenten. “Er valt weinig tijd te verliezen”, aldus onze CdK. Mocht een gemeente een oplossing blokkeren dan zal de provincie zonodig optreden op basis van het beleidskader van de minister. Hij vraagt wat de taken en regio’s betreft toe te werken naar min of meer congruente eenheden. Zo kan het beste een integrale afweging en democratische controle plaatsvinden door de gemeenteraden. 

Tegelijkertijd is het niet de bedoeling – zo wordt gesteld - dat het project bestaande en lopende activiteiten van gemeenten op dit gebied doorkruist. Wel kan het project daaraan nieuwe inzichten bieden. Het eindrapport moet in januari 2014 verschijnen, en kan na interne bespreking en discussies na de raadsverkiezingen in uitvoering komen. De kosten komen voor rekening van de provincie. De initiatiefnemers verwachten wel  een actieve bijdrage van de gemeenten waar die wordt gevraagd. 

We hebben op onderdelen van het voorstel nog wel vragen, bijvoorbeeld over de concrete positie en inbreng  van de gemeenten. Toch lijkt dit ons een goed initiatief. Provincie en gemeenten staan voor een aantal gemeenschappelijke en verwante opdrachten. Veel daarvan zullen in een regionaal  verband moeten worden aangepakt. Als we het goed inschatten kan ook hier de strategische alliantie waarin onze gemeente met anderen in de regio participeert een goede rol spelen. Want draagvlak van onderop begint bij de zogenoemde eerste overheid: dat zijn de individuele gemeenten. Het niveau dus dat het dichtst bij de burger ligt. 

*) = Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Ton van Leijen