Fusie van gemeenten: doen of niet doen

maandag 14 januari 2013 14:44

‘Besturen doe je niet voor jezelf, maar voor de burgers, die recht hebben op een bestuur dat zo efficiënt en effectief mogelijk hun belangen behartigt.’ Met deze uitspraak gaf Commissaris der koningin Cornielje in zijn nieuwjaarstoespraak de kern weer waarom het gaat bij gemeentelijke samenwerking. Om hem nog een keer te citeren: ‘Als een krab te groot wordt voor zijn schaal werpt hij hem af en zorgt hij voor een nieuwe. Dit lijkt op de positie van veel gemeenten. De opgaven waarvoor zij staan vergen bestuurskracht en een substantiële schaal.’ We zijn het als fractie daarmee eens. Daarom studeren we, ook als gemeente op deze onderwerpen. Wij denken dat we als gemeente Oldebroek zelfstandig niet voldoende toekomstbestendig zijn. Wat zou er moeten gebeuren?

Over de redenen tot samenwerken schrijven we regelmatig. Op dit moment ligt er een rapport van een onderzoeksbureau waarin drie varianten zijn gepresenteerd. De colleges van Hattem, Heerde en Oldebroek hebben een van geest gekozen voor bestuurlijke fusie, in plaats van andere vormen van samenwerking, zoals alleen ambtelijk, of meervoudige samenwerking op geselecteerde onderwerpen.

Hun keuze biedt duidelijkheid, en dat waarderen we in deze colleges. De raden zijn echter de organen die hier uiteindelijk over beslissen. Maar het is belangrijk dat niet alleen in de gemeenteraden en de colleges hierover wordt nagedacht. Het jaar 2013 zal ook gebruikt worden om met de samenleving hierover van gedachten te wisselen. Als we op dit moment rondkijken in onze raad dan lijkt er zich wel een meerderheid af te tekenen die onder voorwaarden wil koersen naar een bestuurlijke fusie. De SGP kiest een andere benadering, we komen daar zo op terug.

Denken vanuit de inhoud

Toch vinden we dit ‘koppen tellen’ niet de juiste insteek, alsof er alleen nog maar een meerderheid nodig is voor model X of Y. Het is van belang om goed na te denken over voor- en nadelen, maar ook over effecten van een gekozen model. Ideaal is een zo groot mogelijk draagvlak, gebaseerd op een heldere visie. Er is dus een goed inzicht nodig, maar ook overtuiging en een goed plan. Het zal er niet meteen goedkoper op worden, zoals uit onderzoek blijkt, en dat is ook een factor om rekening mee te houden. Aan de andere kant is de druk op fuseren of samenwerken alleen maar groter geworden door het huidige kabinet, dat zelfs naar gemeenten van 100.000 inwoners toe wil. (De vraag of deze soep zo heet zal worden gegeten laten we even in het midden.) Onze fractie bepleit een samenwerking van Hattem, Heerde en Oldebroek met Elburg erbij (Elburg heeft per brief al toenadering gezocht) en liefst ook nog met Epe. Dan ontstaat een gemeente met een stevige omvang, en dat is nodig bij de complexe opgaven waarvoor gemeenten staan.

Dialoog, draagvlak, beeldvorming

Zelf doen we ons best zowel achterban als samenleving te betrekken bij deze overwegingen. Via deze publieke dialoog, door de ledenvergadering die onlangs plaatsvond, via regelmatig overleg met onze zusterfracties in Hattem, Heerde en ook Elburg. Andere varianten zijn in voorbereiding, naast wat het college aan activiteiten ontwikkelt. In een van onze eerdere berichten op deze plek lieten we uitkomen dat er al gauw verkeerde beelden in de samenleving kunnen ontstaan over fusie of niet, en we probeerden dat bij te stellen. *) Er hoeft geen somberheid te bestaan op punten waar dat helemaal niet nodig is. Ook als het tot fusie zou komen blijft de overheid gewoon bereikbaar, houdt elke woonkern de eigen cultuur, enz. Een opmerking als zou de bevolking van woonkern x een andere culturele gerichtheid hebben als die in woonkern y staat helemaal los van dit vraagstuk. Ook nu – om maar een voorbeeld te geven – verschillen Hattemerbroek en ’t Loo van elkaar, terwijl ze toch onder één gemeente vallen. (Vergelijk ook de gemeente Heerde: de verschillende kernen Veessen, Vorchten, Wapenveld, en het buurtschap Hoorn zijn cultureel gezien natuurlijk niet allemaal meer van hetzelfde). In ieder geval is er nog veel aandacht nodig voor de inhoud van het proces: waar gaat het precies om, wat zijn de eventuele gevolgen etc., maar ook voor het betrekken van de verschillende gemeenten en hun bewoners.

SGP-keuze voor Elburg en Nunspeet

De SGP gaf onlangs in een korte bijdrage op hun site een ‘kleur’ af. We waarderen het dat onze coalitiegenoot dit doet, want dat is goed voor de dialoog. Ons commentaar op de SGP moet dan ook gezien worden als een bijdrage van onze kant aan de meningsvorming. De SGP kiest nu voor de variant van meervoudige samenwerking. Pas als die zou werken kan zonodig een fusie worden overwogen. De SGP wil voorkomen dat een onomkeerbare fusie tussen Oldebroek, Hattem en Heerde andere belangstellenden afschrikt. Op dit punt denken we in principe gelijk, maar dan moet je al wel weten wie die anderen zijn, en dat weten we. Een eventueel doorgevoerde fusie is inderdaad onomkeerbaar, maar juist daarom hebben wij bepleit Elburg er nu bij te betrekken, en zo mogelijk ook Epe. Uiteraard volgen andere gemeenten ons met grote interesse.Onze eerdergenoemde Commissaris laat niet na regelmatig ons te noemen, en dat doet hij om andere gemeenten te prikkelen goed na te denken over wat zij willen. Er kan namelijk een moment komen dat hij zijn verantwoordelijkheid moet nemen om te voorkomen dat er muurbloempjes ontstaan. Dat ligt in het (eventuele) geval dan niet aan ons, maar aan die gemeenten die passief blijven afwachten. En dat is niet onze keuze.

Mocht het inderdaad tot een fusie komen dan is het niet gewenst dat kort daarna weer nieuwe fusiepartners zich aandienen. Liever doelgericht één operatie. We zijn het niet eens met de SGP als zij bepleiten Nunspeet erbij te betrekken. Nunspeet heeft zich een en andermaal op andere partners georiënteerd, en zit momenteel in een ander samenwerkingsverband (Meerinzicht, een groep gemeenten rond Harderwijk). Dat geldt niet voor Elburg. We zijn natuurlijk zeker niet tegen samenwerking met Nunspeet, maar mocht Nunspeet werkelijk interesse hebben dan zou dat al lang bekend zijn of anders nu snel aan de orde moeten worden gesteld. En niets weerhoudt de SGP om met spoed Nunspeet te vragen dit duidelijk te maken.

De SGP vraagt zich af of Hattem en Heerde onze goede fusiepartners zijn. Wij stellen daar tegenover dat dit in de jaren van samenwerking die we al achter de rug hebben juist goed blijkt te gaan. Daarin ligt immers ook een van de belangrijkste redenen om daar nog een meerwaarde uit te halen. Om een meervoudige samenwerking te kiezen in de hoop dat dan andere gemeenten alsnog aanhaken lijkt ons minder realistisch: die belangstelling zou inmiddels toch al lang hebben moeten blijken? En om nou alleen voor een eventuele interesse bij Nunspeet de lopende samenwerking te parkeren vinden we niet verantwoord.

Over cultuurverschillen en democratisch draagvlak

Wat we een beetje vreemd vinden in de redenering van de SGP-collega’s is hun stelling dat zij meer verwantschap voelen met Elburg en Nunspeet dan met Heerde en Hattem. Natuurlijk begrijpen dat er cultuurverschillen zijn tussen ligging in de regio, tussen stad en dorp, tussen economische oriëntatie, de historisch gegroeide eigenheid van al onze woonkernen, enz. Maar we nodigen de SGP uit om uit te leggen wat er aan die culturele verschillen verandert als er een fusie zou plaatsvinden. Want na een fusie kunnen de burgers evengoed in eigen omgeving hun diensten (paspoorten, vergunningen etc.) aanvragen en regelen. Ook zal er een ‘democratische legitimatie’ moeten zijn in de gefuseerde variant waarbij gekozen volksvertegenwoordigers een duidelijke relatie hebben met hun achterban, kiezers, bevolking. Dat zijn zaken waarvan je dus niet op voorhand kunt zeggen dat die niet passen. Sterker: we durven de stelling aan dat juist bij gefuseerde gemeenten er extra aandacht op de identiteit van een kern kan komen te liggen. Voorbeelden in den lande (bijvoorbeeld Apeldoorn) zijn in dit verband leerzaam.

Geen vertraging, maar wel zorgvuldigheid

Het proces om te komen tot verdere stappen vergt grote zorgvuldigheid. Niemand is gebaat bij haast, ook dat is een ervaringsgegeven uit eerdere (verkende) samenwerkingen in de regio. Dat wordt nog onderstreept door het feit dat het huidige proces veel gevoeligheid laat zien. De samenwerking in H2O gaat goed, nu echter een verdergaande stap in beeld komt ontstaat er reuring bij enkele fracties in de regio. Niet erg, als de juiste argumenten maar worden gehanteerd. Onze voornaamste zorg op dit moment is dat het onderwerp tezeer gepolitiseerd wordt. Het is riskant om het onderwerp ‘Samenwerking of fusie’ nu alsnog tot inzet te maken van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Als dat gebeurt doemt er een somber scenario op: de politiek zet dan een rem op het proces, en nieuw gekozen raadsleden zullen weer goeddeels opnieuw beginnen in het afwegingsproces. Dat is niet alleen verlies van kostbare mankracht (en geld), maar ook van bereikte motivatie en inzet. Misschien is uitstel voor sommigen juist aantrekkelijk, maar wij zijn van mening dat raadsleden in navolging van de colleges hun verantwoordelijkheid moeten nemen, de rug recht houden, in het belang van de voortgang van een sterk bestuur, en dat weer in het belang van onze burgers. Als onze gemeenten de regie over het proces laten verslappen zijn er op de achtergrond nog andere partijen die ons minder vrijblijvend tot samenwerking kunnen dwingen, in de eerste plaats het rijk met zijn streven naar gemeenten van 100.000 inwoners. Dat is voor ons op zich geen directe drijfveer. Laten we echter zelf als samenwerkende gemeenten alert en doortastend zijn. Koers uitzetten in 2013, na de verkiezingen een goed plan uitvoeren, en dat vraagt in het meest ‘voorspoedige’ scenario sowieso nog enkele jaren.

Denk mee, reageer

Zoals we hiervoor al schreven: onze kritiek op de positiekeuze van de SGP vindt plaats binnen het kader van dialoog en waardering. Laten we maar royaal van argumenten wisselen. Ook met de andere partijen, inclusief die van Hattem, Heerde, en mogelijk Elburg en Epe. Is een fusie voor ons een gelopen race? Bepaald niet! Hoewel we zeker de voordelen ervan zien, en de colleges goed kunnen begrijpen in hun keuze, hebben we ook zelf behoefte aan verdere verdieping van de meningsvorming en dialoog met de samenleving. We willen nog beter overzien waar we aan beginnen.

Onze uitnodiging geldt iedereen: meningen? vragen? Mail ons: fractie@oldebroek.christenunie.nl

Fractie ChristenUnie Oldebroek

*) voor eerdere bijdragen, o.a. over de redenen tot verdere samenwerking, zie onze website www.oldebroek.christenunie.nl of klik op de onderstaande titels van de artikelen.